Konsultacja psychiatryczna

Psychiatra jest lekarzem specjalistą, który zajmuje się diagnozą i leczeniem zaburzeń psychicznych osób dorosłych (powyżej 18 roku życia). Aby zacząć leczyć pacjentów z zaburzeniami psychicznymi należy ukończyć 6-letnie studia lekarskie, 13-miesięczny staż podyplomowy i 5-letni program specjalizacji zakończony restrykcyjnymi egzaminami teoretyczno-praktycznymi. Biorąc pod uwagę złożoność i naturę schorzeń psychiatrycznych lekarz psychiatra jest w stanie, dzięki uzyskanemu wykształceniu i doświadczeniu klinicznemu, rozważać przyczyny funkcjonowania pacjenta w kontekście pracy układu nerwowego, hormonalnego, oddechowego lub krążeniowego. Nie ma bowiem schorzenia psychicznego, które nie ma swojej przyczyny w biologii człowieka. Nie ma choroby psychicznej, która nie ma źródła w mózgu. Niejednokrotnie zatem pomoc innego specjalisty oraz wykonanie badań diagnostycznych może być konieczna przed kontaktem z psychiatrą; przed podjęciem leczenia psychiatrycznego należy bowiem zawsze wykluczyć ewentualne tło somatyczne istniejących zaburzeń.

Lekarz psychiatra nadzoruje cały proces terapeutyczny pacjenta, może kierować badanego do innych specjalistów, zlecać przeprowadzanie badań laboratoryjnych i obrazowych, zalecać pomoc i kontrolę u psychologa, psychoterapeuty, czy terapeuty uzależnień, ale koncentruje się głównie na prowadzonym postępowaniu farmakologicznym – czyli przepisywaniu właściwych leków. Jest więc koordynatorem całego procesu leczniczego. Przed ustaleniem diagnozy i postępowania warto więc każdorazowo skonsultować się z lekarzem, który oceni, jakie postępowanie wdrożyć – podać leki, skierować do terapeuty, czy psychologa. Raz rozpoczęte leczenie zawsze trzeba kontynuować i nie można samowolnie go przerywać nie ryzykując potencjalnych szkód zdrowotnych – zwłaszcza nawrotów choroby w przyszłości.

Nie ma dwóch osób chorujących jednakowo: u każdego choroba przebiegać może zupełnie inaczej – dwie osoby z tym samym rozpoznaniem mogą funkcjonować kompletnie rozbieżnie od siebie. Jednocześnie mogą występować objawy kilku zaburzeń psychicznych – depresja i nerwica często razem współwystępują, nerwica może być częścią, albo początkiem poważniejszego schorzenia, zdarzają się dekompensacje psychotyczne w przebiegu uzależnień, a nawet zaburzeń osobowości.

Większość z zaburzeń psychicznych jest wyleczalna – odpowiednio zastosowana terapia w odpowiednim okresie czasu może przynieść pełną i trwałą poprawę, dlatego warto się badać, warto konsultować i warto się leczyć, bo prawidłowo prowadzona choroba nie musi być przeszkodą w normalnym funkcjonowaniu w życiu osobistym i zawodowym.

Zaburzenia nerwicowe, depresyjno-lękowe, albo po prostu nerwice – czyli stany, w których występuje lęk, niepokój, który może przyjmować charakter długotrwałego, wolnopłynącego, z drażliwością, nerwowością, „wybuchowością”, bądź w formie napadów paniki, często z objawami „z ciała”, takimi jak kołatania serca, potliwość, drżenia rąk, bóle brzucha, poczucie utraty kontroli, lęk przed śmiercią. Nerwice są jednymi z najczęstszych przyczyn zgłoszenia do gabinetu lekarza psychiatry, towarzyszą przeżywanym osobistym traumom i trudnym sytuacjom życiowym. Rokowanie w przypadku leczenia nerwic jest ogólnie korzystne – ich uciążliwość dla pacjenta polega jednak na dużej tendencji do nawracania w przyszłości. Nerwice można więc dobrze leczyć, aż do pełnego ustąpienia objawów, ważne jest jednak leczenie podtrzymujące, aby zapobiec nawrotom. Współpraca psychiatry z odpowiednio wskazanym przez niego psychoterapeutą jest kluczowa do utrwalenia poprawy.

Zaburzenia snu, bezsenność – zarówno dotyczące krótkotrwałych, kilkudniowych problemów z utrzymaniem snu i zasypianiem, jak i dłuższych. Czyli jeżeli masz problem ze snem, to może być to problem z długim, przekraczającym 30 minut zasypianiem, częstymi wybudzeniami, w tym takimi, związanymi z lękiem, albo też koszmary senne i tzw. zjawiska przysenne, jak na przykład sennowłóctwo (potocznie lunatykowanie). Takie zaburzenia często towarzyszą innym znanym problemom zdrowia psychicznego – czyli na przykład problem z zasypianiem bardzo często występuje w depresji i jest jednym z jej podstawowych objawów diagnostycznych. Problem ze snem nie musi wymagać zawsze przyjmowania leków – często odpowiednie oddziaływania behawioralne potrafią naprawić zaburzony rytm snu i wybudzeń – konsultacja psychiatryczna pomoże wybrać odpowiednią metodę leczenia.

Zaburzenia nastroju, czyli zaburzenia afektywne – są to zarówno depresje, jak i ich przeciwieństwa, czyli manie, a także stany, w których te dwa schorzenia występują naprzemiennie – zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Jeśli chodzi o depresję może się ona rozwijać bez znanej przyczyny i nie chodzi tu o naturalny smutek który ma określoną jasno przyczynę – jak utrata kogoś bliskiego, utrata pracy, trudna sytuacja rodzinna, konflikty osobiste. Jednocześnie znaczny odsetek depresji może mieć właśnie taką składową reaktywną, co oznacza, że w wypadku przedłużającej się reakcji żałoby zawsze należy skonsultować się z psychiatrą. Depresja jest bardzo poważną chorobą, szacuje się, że w Polsce dotyka ok. 13% populacji. W roku 2020 WHO szacuje, że depresja będzie główną przyczyną skracania długości i jakości życia prześcigając schorzenia układu krążenia i nowotwory – skala jest więc wymierna. Człowiek dotknięty depresją nie zawsze odczuwa i objawia otoczeniu swój smutek; jest to raczej zupełny brak radości, a nawet jakby „brak uczuć”, który sprawia ból. Traci się chęć do wszelkiej aktywności, najprostsze obowiązki, dotąd wykonywane bez problemu, stają się nie do pokonania. Traci chęć do życia. Chorzy mają poczucie, że nic nie umieją, nie mają pamięci, do niczego się nie nadają. Niektórzy zaczynają obwiniać siebie o „wszystko”. Nie widzą przyszłości przed sobą i najbliższymi, czują jedynie „ból istnienia”. Rozmyślają o śmierci, która może ich od niego wybawić, a bliskich od ich ciężaru. Pojawić się mogą myśli i zamiary samobójcze. Bezwzględnie wymaga to leczenia – i pomimo, że zawsze wskazana jest pomoc i wsparcie osób bliskich należy pamiętać, że samo przekonywanie, że „trzeba się wziąć w garść” i „przecież ci zaraz przejdzie”, „nie martw się” nie przyniesie skutku wbrew publikacjom rozmaitych celebrytów.

Zaburzenia psychotyczne, psychozy, w tym schizofrenia – stany, w których dochodzi do zaburzeń treści i formy myślenia, brak logiki w postępowaniu, dziwaczność zachowań. Gdy psychoza występuje dość nagle, a czasem tak się zdarza, wtedy na ogół nie mamy wątpliwości, iż musimy szybko zareagować i spowodować leczenie takiej osoby, np. wzywając pogotowie ratunkowe. Częściej jednak objawy psychozy narastają powoli. Co może niepokoić? Izolowanie się, utrata kontaktu z otoczeniem, niechęć do aktywności u osoby dotychczas aktywnej, niezrozumiały sens wypowiedzi, niezwykłe, dziwaczne określenia i skojarzenia, wypowiadanie niezrozumiałych obaw i podejrzeń, przypisywanie innym złych zamiarów, podejrzliwość, nieufność, odnoszenie do siebie zwykłych wydarzeń, nadawanie im specjalnego znaczenia, słyszenie rozmów, „głosów”, których nikt inny nie słyszy, poczucie, że jest się sterowanym, kierowanym, poczucie oddziaływania jakichś sił, fal, prądów, przypisywanie sobie lub innym niezwykłych właściwości, umiejętności, niezwykłego pochodzenia. Schorzenia z kręgu psychoz wymagają zawsze leczenia psychiatrycznego.

Zaburzenia związane z uzależnieniami – od alkoholu, narkotyków i innych substancji psychoaktywnych, ale także hazardu czy seksu. W przypadku substancji psychoaktywnych najczęściej dotyczą marihuany, bardzo popularnych i łatwo dostępnych „dopalaczy”, amfetaminy, kokainy, opiatów, ale również palenia papierosów oraz przyjmowania bardzo popularnych leków nasennych i uspokajających z grupy benzodiazepin, które również mają wysoki profil uzależniający i nie powinny być przyjmowane długoterminowo, co niestety często ma miejsce. Leczenie takich zaburzeń nie jest łatwe, wymaga współpracy z terapeutą uzależnień, ale przy odpowiedniej motywacji do zmiany jest możliwa poprawa. Jeżeli więc na przykład przyjmujesz długotrwale leki nasenne, to nie jest tak, że jesteś na nie skazana/skazany na zawsze – pomoc psychiatry pozwoli na zmianę w tym zakresie i poprawę jakości życia.

Zespoły otępienne – to istotny problem naszego starzejącego się społeczeństwa. Łagodne zaburzenia poznawcze rozpoczynają się u większości osób po 65 roku życia i często predysponują do otępienia. Otępienie może być wywołane przebytymi chorobami mózgu, np. po udarze, po chorobach związanych z ukrwieniem układu nerwowego, albo schorzeniach samych nerwów. Najczęstszą przyczyna otępień jest jednak choroba Alzheimera, która nie ma jasno ustalonej przyczyny i może dotknąć każdego z nas i naszych bliskich, czasem także potencjalnie młodych – przed 50 rokiem życia. Leczenie może spowalniać ten proces i łagodzić towarzyszące mu zaburzenia zachowania.

Inne zaburzenia psychiczne, przez które rozumiemy zaburzenia odżywiania – anoreksję i bulimię, niepełnosprawność intelektualną (dawniej określaną jako upośledzenie umysłowe), zaburzenia osobowości – w każdym z tych wypadków leczenie psychiatryczne jest wskazane i może korygować prezentowane niekorzystne zdrowotnie postawy. Psychiatra jest lekarzem, który wybierze w każdym z tych zaburzeń najwłaściwszą formę leczenia.